Józef Piłsudski jest postacią barwną, z nietuzinkową osobowością zauważalną i odczytywaną na wielu płaszczyznach.
Jest postacią bez wątpienia wybitną. Mąż stanu i wizjoner, wybitny wódz i skuteczny polityk. Uczynił Naród Polski zwycięski i suwerenny. W sobie i w Polakach znalazł siłę wiary w wolną Polskę. W siedemnaście dni po odzyskaniu niepodległości 28 listopada 1918 roku marszałek Józef Piłsudski, swoim dekretem, rozkazał utworzyć mi tak bliską Marynarkę Wojenną. Od tego czasu, nieprzerwanie przez 91 lat, Marynarka Wojenna wykonuje zadania związane z zabezpieczeniem morskich granic Polski. Honorowy obywatel miasta Gdyni
Dnia 12 września 1928 roku Rada Miejska i Magistrat za pieczę nad miastem i portem Gdynia opatrzyli pieczęcią dyplom honorowego obywatela wręczony Józefowi Piłsudskiemu. Gdynia była pierwszym miastem pomorskim, które przyznało Marszałkowi swoje honorowe obywatelstwo.
Udział w uroczystości poświęcenia statków dla żeglugi polskiej
Wizyta Marszałka 1 lipca 1928 r. doszła do skutku dzięki zabiegom ministra Kwiatkowskiego, któremu zależało na pokazaniu budującej się Gdyni i zapoznaniu go z osiągnięciami w gospodarce morskiej. Wizyta była krótka – do 2 lipca 1928 r., co nie oznacza, że nie interesował się sprawami morskimi, zwłaszcza skrawkiem wybrzeża przyznanego Polsce na mocy traktatu Wersalskiego. W przekonaniu Marszałka, morze dla Polski było skarbem. Naczelnik Piłsudski wziął udział w uroczystym poświęceniu i podniesieniu bander na statkach „Jadwiga” i „Wanda” – nazwanych imieniem jego córek, oraz „Hanka” – od imienia córki ministra Kwiatkowskiego. Na pokładzie parowca „Jadwiga” zwiedził port gdyński, a następnie w porcie wojennym dokonał przeglądu oddziału marynarzy. Później udał się w rejs na Hel statkiem s/s „Gdańsk”, gdzie zwiedził latarnię morską. Do Gdyni – portu wojennego na Oksywiu powrócił torpedowcem, po czym odbył samochodową wycieczkę po mieście. Pobyt był okazją do poruszenia w jego obecności wielu ważnych dla kraju spraw, w tym rozbudowy miasta oraz rozwoju floty wojennej i marynarki handlowej. Zaowocowało to podpisaniem przez niego wielu dekretów dotyczących tych zagadnień.
Powrót do kraju drogą morską z kuracji zdrowotnej
Po raz drugi, a zarazem ostatni, w dniu 29 marca 1931 r. Marszałek zawitał do Gdyni na pokładzie niszczyciela ORP „Wicher” z trzymiesięcznej kuracji zdrowotnej na portugalskiej wyspie Madera. Od Helu Wicher był eskortowały przez 3 torpedowce, a w gdyńskim basenie portowym wszystkie okręty podniosły galę banderową. Na cześć Marszałka oddano także salut armatni z okrętu szkolno – koszarowego „Bałtyk”. W porcie wojennym w Gdyni Oksywiu Marszałek dokonał przeglądu kompanii honorowej Marynarki Wojennej, po czym wraz z córkami wsiadł do pociągu. Pociąg zatrzymał się na odświętnie udekorowanej stacji Gdynia, gdzie Marszałka powitali w asyście kompanii honorowej Straży Granicznej dyrektorzy Urzędu Morskiego oraz Kolei, a także licznie zgromadzeni mieszkańcy Gdyni. Pociąg opuścił Gdynię o godzinie 12.37, kierując się na Warszawę. Ta krótka wizyta była jednym z ważnych wydarzeń w dziejach młodego wówczas miasta.
Wyrazy czci i uznania od miasta Gdyni
Po odzyskaniu dostępu do morza w lutym 1920 r. Polska Marynarka Wojenna zakupiła w Finlandii dwie kanonierki, z których jedna otrzymała nazwę „Komendant Piłsudski”. Biało-czerwoną banderę na nowym ORP podniesiono 29 grudnia 1920 r., tym samym stał się on pierwszym polskim bojowym okrętem flagowym Polskiej Marynarki Wojennej.
W wyniku działań wojennych „Komendant Piłsudski” znalazł się w październiku 1939 r. w zasobach Krigsmarine” Na przełomie 1928 i 1929 roku w budującym się porcie gdyńskim jeden z basenów portowych został nazwany jego imieniem. Pod tą nazwą figuruje on na planach portu Gdynia z nabrzeżami Polskie, Rotterdamskie i Indyjskie. Jest to największy basen portowy pod względem powierzchni. Państwowa Szkoła Morska w Gdyni miała dług wdzięczności wobec Marszałka, ponieważ 3 grudnia 1930 r. prezydent RP Ignacy Mościcki wraz z Józefem Piłsudskim – wówczas prezesem Rady Ministrów, nadali „Złoty Krzyż Zasługi” za wybitne zasługi w rozwoju marynarki handlowej. Akt nadania odznaczenia podpisał sam Marszałek. Dnia 13 lutego 1931 r. Magistrat Miasta Gdyni oraz Rada Miejska podjęły uchwałę przemianowania alei Kasyna na al. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Po wojnie nastąpiła zmiana w nazwie ulicy lecz dziś ponowna nazwa alei jest gestem gdynian w stosunku do Marszałka.
Inne akcenty upamiętniające Marszałka
Podczas uroczystości poświęcenia Dworca Morskiego i jednocześnie całego gdyńskiego portu, w dniu 8 grudnia 1933 r. nastąpiło odsłonięcie popiersia Marszałka Józefa Piłsudskiego i Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Uroczystość ta odbywała się w ramach obchodów XV-lecia II Rzeczypospolitej, a ceremonii poświęcenia dokonał ksiądz biskup Stanisław Okoniewski. Na tablicy pamiątkowej pod płaskorzeźbą Marszałka umieszczono następujący napis: „W ROKU 1920 GDY NACZELNIKIEM PAŃSTWA I NACZELNYM WODZEM SIŁ ZBROJNYCH BYŁ PIERWSZY MARSZAŁEK POLSKI JÓZEF PIŁSUDSKI ZAPROJEKTOWANO I ROZPOCZĘTO BUDOWĘ PORTU W GDYNI”. Obydwie tablice uległy zniszczeniu przez okupanta niemieckiego. W 1934 r. Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu powierzono protektorat nad budową Bazyliki Morskiej na Kamiennej Górze w Gdyni, jako pomnika „Odzyskania Morza”. W powołanym komitecie honorowym budowy bazyliki była także żona Marszałka – Aleksandra.
Z powodu braku funduszy na ten cel, przedsięwzięcia nie udało się zrealizować. W dniu 12 maja 1937 r. do sprawy pomnika wrócono raz jeszcze. Został poświęcony kamień węgielny, lecz wybuch wojny uniemożliwił realizację tego zamiaru. Dnia 28 czerwca 1930 r. zarejestrowano w Sądzie Powiatowym Towarzystwo pod nazwą Ognisko Robotnicze im. Józefa Piłsudskiego w Gdyni. W dniu imienin Marszałka 19 marca 1931 r. odbyła się uroczysta akademia w świetlicy „Morskie Oko”, na której odsłonięto tablicę ku jego czci. Na dworcu kolejowym w Gdyni, w holu odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej „Ku uczczeniu X rocznicy odparcia najazdu bolszewickiego”. Taką sentencję poświęcono Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu pod wmurowaną tablicą, przedstawiającą jego popiersie. W dniu 5 sierpnia 1935 r. dowódca Obrony Wybrzeża Morskiego kmdr dypl. Stefan Frankowski dokonał odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Józefowi Piłsudskiemu w świetlicy żołnierskiej 4 Baterii Morskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej na Pogórzu. Tablica nie przetrwała, została zniszczona przez okupanta niemieckiego. W dniu 17 listopada 1935 r. otwarto nowy budynek przy ul. Jana z Kolna 55 – Dom Kolejowego Przysposobienia Wojskowego. Wybudowanemu 4-piętrowemu budynkowi nadano imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. Jego hol był pięknie ozdobiony płaskorzeźbami z brązu przedstawiającymi Marszałka. W dniu 12 września 1935 r. motorowiec pasażerski m/s „Piłsudski”, bliźniacza jednostka m/s „Batory”, został powitany uroczyście na Dworcu Morskim w Gdyni. Na dziobie statku znajdowała się powiększona odznaka I Brygady Legionów. Statek godnie reprezentował swojego patrona, obsługując linię pomiędzy Gdynią a portami Ameryki Północnej.
Po wybuchu wojny, statek pełnił rolę okrętu w siłach morskich Wielkiej Brytanii. W swoim pierwszym rejsie do Nowej Zelandii w dniu 26 października 1939 r. zatonął u wybrzeży Anglii. W projekcie eksploracji wraku wydobywane są z dna morskiego poszczególne przedmioty, stanowiące cenne zbiory muzeów, wystaw oraz pamiątek indywidualnych. Członkowie miejscowego koła Związku Legionistów na nadzwyczajnym walnym zebraniu w grudniu 1930 r., podjęli jednomyślnie uchwałę w sprawie wybudowania w Gdyni pomnika Wielkiego Wodza. Odsłonięcie pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego nastąpiło dnia 6 sierpnia 1933 r. Na pomniku umieszczono następującą treść: „Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu Straż Przednia”. Jak widać na zdjęciach pomnik nie mógł stać na Placu Grunwaldzkim jak twierdzi p. Małgorzata Sokołowska. Pomnik został zniszczony w wyniku działań wojennych są też informacje o miejscu, gdzie obecnie znajdują się elementy pomnika – Obóz Emigracyjny/Przejściowy. Obecnie tam się znajduje jednostka wojskowa na Gdynia-Grabówek.
Związek Piłsudczyków RP Okręg Pomorski w Gdyni podjął się zadania powołania Komitetu Budowy Pomnika Józefa Piłsudskiego w Gdyni. Pomnik został odsłonięty 10 listopada 2013 r. przy Urzędzie miasta Gdyni
Brak chronologii w przedstawionym opisie jest zamierzony i celowy.
Źródło: Jarosław Rusak, Honorowi Obywatele Miasta Gdynia Okresu II Rzeczypospolitej.
Opracował i przedstawił mgr Julian Aleksander Michaś