Dlaczego obelisk pamięci Marszałka na Polu Mokotowskim?
Pole Mokotowskie o pow. 200 ha pełniło od 1818 r. rolę rosyjskiego poligonu wojskowego, a w 1884 r. wybudowano tam tor wyścigów konnych. W roku 1890 powstały Warsztaty Warszawskiego Towarzystwa Lotniczego "Aviata", szkoła pilotów, zbudowano hangary i hale fabryczne, które bardzo szybko przejęła armia rosyjska.
Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan wkroczyli Niemcy, którzy odbudowali lotnisko, na którym cumowały sterowce (zeppeliny) i startowały samoloty do lotów pokazowych. Pole Mokotowskie zostało wyzwolone w roku 1918 i przejęte przez władze polskie. W 1921 r. powołały w Warszawie I pułk lotniczy na Lotnisku Mokotowskim. W tym samym roku przy skrzyżowaniu ul. Wawelskiej z obecnymi Alejami Niepodległości powstała pierwsza lotnicza stacja pasażerska. Uwieńczeniem jej ciągłego rozwoju było utworzenie Polskich Linii Lotniczych LOT. W sąsiedztwie powstały warsztaty naprawcze, w których wkrótce rozpoczęto produkcję większości części samolotowych. W latach 30. Lotnisko Mokotowskie zlikwidowano i przeniesiono na Okęcie. Przedłużono ówczesną ulicę Topolową i wytyczono Aleje Niepodległości.
W latach 1927 - 1934 na Polu Mokotowskim, w Święto Niepodległości 11 listopada, Marszałek Józef Piłsudski odbierał defilady wojskowe. W dniu 17 maja 1935 r. uroczystą defiladą na Polu Mokotowskim przed trumną ze zmarłym Marszałkiem, wojsko pożegnało swojego Wodza. W uroczystościach wzięła udział ogromna rzesza ludności cywilnej. Na zakończenie generałowie przenieśli trumnę na lawetę armatnią usytuowaną na wagonie kolejowym, który po połączeniu z lokomotywą, z asystą wojskową przy trumnie Marszałka, ruszył w drogę do Krakowa.
Jak doszło do powstania obelisku
- W latach 80-tych XX w. przypadkowo spotkałem na Polu Mokotowskim w okolicach Biblioteki Narodowej, starszego pana, który wskazując na walące się domki fińskie opowiedział mi ich historię oraz co tu się działo przed II wojną światową. Okazało się, że był członkiem przedwojennego Związku Strzeleckiego. Kończąc zapytał mnie czy tak powinno wyglądać miejsce warszawskiego pożegnania Marszałka, który w roku 1920 obronił stolicę i całą Polskę przed barbarzyńskimi bolszewikami. Po wzajemnym przedstawieniu się, pożegnałem starszego pana. Spotkanie to utkwiło mi w pamięci. Jego pokłosiem było intensywne poznawanie życia Marszałka i Jego dokonań.
- Po wstąpieniu do Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego w 1988 r. udało mi się w latach 90. uzyskać zgodę władz na umieszczenie na budynku przy ul. Mokotowskiej 50, gdzie powstał II rząd RP Jędrzeja Moraczewskiego, brązowej tablicy z memoratywnym napisem. Tablicę ufundowało wspomniane Towarzystwo w roku 2000.
- Kiedy zostałem skarbnikiem Zarządu Okręgu Mazowieckiego Związku Piłsudczyków RP/Towarzystwo Pamięci Józefa Piłsudskiego postanowiłem podjąć starania mające na celu postawienie na Polu Mokotowskim/Parku im. Marszałka J. Piłsudskiego głazu z tablicą a ostatecznie obelisku pamięci Marszałka. Ponad trzyletnie żmudne starania o uzyskanie zgody odpowiednich urzędów zostały zakończone pomyślnie na wiosnę br. Z uwagi na to, że Okręg Mazowiecki nie dysponował odpowiednimi środkami zwróciłem się o wsparcie do Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Dzięki moim staraniom i życzliwości Naczelnika Wydziału Krajowego Rady p. Adama Siwka, ROPWiM przyznała Związkowi 31329 zł na całość projektu. Dzięki życzliwości Prezesa Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego p. Ryszarda Brzozowskiego wykonana została gratis mapa geodezyjna warunkująca zgodę Biura Architektury i Planowania Przestrzennego Warszawy na realizację projektu oraz przyznanie środków przez ROPWiM. Duży wkład wniósł Prezes Związku Piłsudczyków RP p. Stanisław Władysław Śliwa, który znalazł firmę wykonującą obeliski po umiarkowanych cenach oraz podarował mosiężny medalion z profilem głowy Marszałka.
- Obelisk usytuowany jest w pobliżu wspomnianych, zbudowanych po 1945 r., fińskich domków, gdzie faktycznie na nasypie stała trybuna, z której Marszałek odbierał defilady wojskowe. Tam również, na lawecie armatniej, znajdowała się trumna z ciałem Marszałka w czasie ostatniej pożegnalnej defilady wojskowej.
- Uroczystość odsłonięcia obelisku na Polu Mokotowskim odbyła się 07.10.2016 r. w 81. rocznicę śmierci Wielkiego Polaka.
- W uroczystości odsłonięcia obelisku udział wzięli: wnuk Marszałka Józefa Piłsudskiego pan Krzysztof Józef Jaraczewski, poseł Jacek Sasin, poseł Andrzej Melak, Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych min. Jan Józef Kasprzyk, burmistrz Dzielnicy Warszawa-Ochota p. Katarzyna Łęgiewicz z zespołem osób z Wydziału Kultury odpowiedzialnych za logistykę i oprawę uroczystości, burmistrz Dzielnicy Warszawa-Rembertów Mieczysław Golónka, dyrektor Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie prof. Wiesław Wysocki, naczelnik Wydziału Krajowego byłej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa p. Adam Siwek, dyrektor stołecznego Biura Architektury i Planowania Przestrzennego p. Wojciech Wagner, kapelan Związku Piłsudczyków RP ks. prałat kmdr Marian Próchniak, prezes Zarządu Krajowego Związku gen. Związku Stanisław Władysław Śliwa, wiceprezes Zarządu Krajowego Związku Piłsudczyków RP gen dyw. zp Leszek Wiesław Ząbek – prowadzący uroczystość, delegacje terenowych organizacji Związku wraz z pocztami sztandarowymi i swoimi prezesami: prezesem Okręgu Związku Piłsudczyków RP w Ciechanowie płk zp Jackiem Stachiewiczem, prezesem Okręgu Pomorskiego Związku Piłsudczyków RP w Gdyni płk zp Julianem Aleksandrem Michaś, prezesem Okręgu Nadbużańskiego Związku Piłsudczyków RP płk zp Konradem Wróblem, prezesem Okręgu Kraśnik Związku Piłsudczyków RP gen bryg zp Jerzym Cichockim, prezesa Związku Piłsudczyków RP Okręgu Dolnośląskiego Włodzimierza Pacelta, prezesa Okręgu Mazurskiego w Białej Piskiej płk zp Marka Marcińczyka, prezesa Związku Piłsudczyków RP Okręgu w Tomaszowie Lubelskim płk zp Stanisława Emila Kopra oraz delegacja Zarządu Okręgu Mazowieckiego Związku Piłsudczyków RP.
Uroczystość rozpoczęła się od odśpiewania wraz z chórem Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego hymnu narodowego i hymnu Wojska Polskiego „My pierwsza brygada". Po powitaniu osób przybyłych na uroczystość przez wiceprezesa Związku Piłsudczyków RP Leszka Wiesława Ząbka prowadzącego uroczystość, okolicznościowe przemówienie wygłosił prezes Związku Piłsudczyków RP Stanisław Władysław Śliwa. Uroczystą oprawę ceremonialną zapewniła Komenda Garnizonu Warszawskiego Wojska Polskiego. Następnie głos zabierali: poseł Jacek Sasin, który odczytał list od marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, poseł Andrzej Melak, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych min. Jan Józef Kasprzyk i dyrektor Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie prof. Wiesław Wysocki.
Kolejnym punktem programu były akty dekoracji: orderem honorowym Związku Piłsudczyków RP płk Związku z Okręgu Mazowieckiego Janusza Pielata a innymi odznaczeniami naszego Związku: p. burmistrz Dzielnicy Warszawa - Ochota Katarzynę Łęgiewicz, p. posła Andrzeja Melaka, p. Adama Siwka z Instytutu Pamięci Narodowej, mgr inż. Krzysztofa Popińskiego - projektanta obelisku, mgr inż. Tadeusza Burchackiego - projektanta fundamentu obelisku, prezesa Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego p. Ryszarda Brzozowskiego, kierownika Wydziału Kultury Dzielnicy Warszawa-Ochota p. Ingę Wiśniewską oraz odznaczeniami niezwiązkowymi krzyżami pamięci Semper Fidelis: prezesa Okręgu Związku w Ciechanowie płk zp Jacka Stachiewicza i prezesa Okręgu Związku w Tomaszowie Lubelskim płk zp Stanisława Emila Kopra. Natomiast Stowarzyszenie Dam i Kawalerów Orderu Świętego Stanisława uhonorowało odznaczeniem „Za Zasługi dla Stowarzyszenia Dam i Kawalerów Orderu Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika” następujące osoby: Leszka Wiesława Ząbka, Władysława Paciucha, Witę Pawłowską, Juliana Aleksandra Michaś, Leszka Borkowskiego, Marka Marcińczyka.
W imieniu odznaczonych głos zabrał płk zp z Okręgu Mazowieckiego Janusz Pielat zapoznając zebranych z kulisami wyboru lokalizacji obelisku i z instytucjami oraz osobami, które najbardziej przyczyniły się do powstania pomnika. Wśród nich był autor tej informacji - inicjator upamiętnienia, pełnomocnik Związku we wszystkich fazach powstawania obelisku łącznie ze zdobyciem środków finansowych. Podzielił się również z zebranymi refleksją dotyczącą działalności Józefa Piłsudskiego z okresu rewolucji 1905 r., która była faktycznie kolejnym powstaniem narodowym, w którym czołową rolę odegrała Organizacja Bojowa PPS-Frakcja Rewolucyjna kierowana przez Józefa Piłsudskiego. Ta krwawa rewolucja trwająca do 1907 r. zatrzęsła podstawami caratu, lecz go nie pokonała. Konieczne stało się, korzystając między innymi z zasobów kadrowych Organizacji Bojowej, zorganizowanie znacznie lepiej wyszkolonej i uzbrojonej formacji paramilitarnej - legionów. Tak się złożyło, że wśród rzesz bojowców, którzy nie doczekali Niepodległej, zupełnie obecnie zapomnianych, byli bojowcy walczący w powiecie płockim, w tym paru krewnych mojego ojca o inicjałach JP. Była to dla mnie piłsudczyka dodatkowa motywacja do przezwyciężania trudności biurokratycznych w załatwianiu pozwolenia na postawienie obelisku pamięci Wielkiemu Polakowi, ale niestety w efekcie spotkał mnie afront - zostałem odsunięty od uroczystego odsłonięcia obelisku żeby na zdjęciach był, kto inny.
Aktu odsłonięcia obelisku dokonali: wnuk Marszałka p. Krzysztof Józef Jaraczewski, prezes Związku Piłsudczyków RP Stanisław Władysław Śliwa, burmistrz Dzielnicy Warszawa-Ochota Katarzyna Łęgiewicz, wiceprezes Związku Piłsudczyków RP Leszek Wiesław Ząbek, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk oraz płk Związku Tadeusz Kułakowski z Okręgu Mazowieckiego Związku Piłsudczyków RP, po czym obelisk poświęcił kapelan Związku Piłsudczyków RP ks. prałat kmdr Marian Próchniak gen dyw. zp.
Przygotował Janusz Pielat
Fot. Jerzy Hlades