Józef Klemens Piłsudski

(ur. 5 grudnia 1867 w Zułowie, zm. 12 maja 1935 w Warszawie)

   Polski działacz socjalistyczny i niepodległościowy, polityk, Naczelnik Państwa w latach 1918–1922 i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918, pierwszy marszałek Polski od 19 marca 1920; dwukrotny premier Polski (1926–1928 i 1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej wprowadzonych w 1926 po przewrocie majowym, współzałożyciel PPS i szef Wydziału Bojowego PPS (OB PPS). W młodości, podczas prowadzenia działalności konspiracyjnej znany pod pseudonimami „Wiktor” i „Mieczysław”. Wśród zwolenników Piłsudskiego, zwłaszcza z czasów służby w Legionach Polskich, używano jego przydomków – Komendant, Dziadek i Marszałek oraz Ziuk.

   Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej, w której pielęgnowano polskie tradycje i patriotycznego ducha. Jego ojciec, również Józef, brał udział w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku, kiedy to Polacy próbowali po raz kolejny odzyskać straconą w latach 1772 - 1795 podczas trzech kolejnych rozbiorów rosyjsko-prusko-austriackich niepodległość. Dlatego też młody Piłsudski, kiedy po ukończeniu gimnazjum w Wilnie w roku 1885 dostał się na studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie, związał się tam z socjalistyczno-rewolucyjnym ruchem "Narodnaja Wola". Za udział w studenckich rozruchach po roku nauki został jednak wydalony z uczelni. Nie został również przyjęty na Uniwersytet w estońskim Dorpacie, którego władze zostały powiadomione o jego sympatiach politycznych. Za zaangażowanie natomiast w działalność wileńskich socjalistów 22 marca 1887 roku został Piłsudski aresztowany i pod zarzutem udziału w spisku zmierzającym do obalenia cara Aleksandra II zesłany na pięć lat na Syberię - najpierw do Kiryńska nad Leną, potem zaś do Tunki.

   Nas stopień brygadiera Józef Piłsudski został mianowany w dniu 15 listopada 1914 r. z rozkazu Naczelnego Wodza arcyksięcia Fryderyka. W lipcu 1917 r. żołnierze Legionów odmówili przysięgi, w której mieli występować, jako żołnierze Polskich Sił Zbrojnych (Polniche Wehrmacht) dowodzonych przez niemieckiego oficera gen von Beselera. Pierwszy brygadier Polski Józef Piłsudski, że: „Nasza wspólna droga z Niemcami skończyła się. Rosja - nasz wspólny wróg - skończyła swą rolę. Wspólny interes przestał istnieć. Wszystkie nasze i niemieckie interesy układają się przeciw sobie. Piłsudski mówił o armii polskiej tworzonej przez Beselera: „Wy do tej armii nie pójdziecie … im prędzej Niemcy przegrają tę wojnę tym lepiej. Właściwie Niemcy tę wojnę już przegrały”. W dniu 22 lipca 1917 r. Piłsudski zostaje aresztowany po pretekstem sfałszowanych dokumentów podróży i osadzony w areszcie w Gdańsku wraz z Kazimierzem Sosnkowskim 23 lipca 1917 r o godz. 1 w nocy. Następnie przewiezieni obaj aż do Magdeburga, w którym przebywali do 9 listopada 1918 r. Do Warszawy Piłsudski przybył 10 listopada, a 11 listopada po przegranej wojnie niemieckiej Polska odzyskuje Niepodległość. Już 12 listopada Rada Regencyjna zwraca się do Niego o utworzenie Rządu Narodowego po porozumieniu z Rządem Ludowym w Lublinie i innymi stronnictwami, jako Naczelnik Państwa Polskiego. W tym samym dniu wydaje swój pierwszy rozkaz do wojska polskiego obejmując nad nim komendę. W swojej odezwie do żołnierzy Piłsudski powiedział: „Chciałby móc powiedzieć, że byliśmy nie tylko pierwszymi, ale i dobrymi żołnierzami zmartwychwstałej Polski”. Zazna-czając szkodliwą niespójność żołnierzy, wzywając ich do zrobienia wysiłku celem usunięcia różnych tarć i różnic.

   Śmierć Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku zaskoczyła cały naród. Do niemal ostatniej chwili ukrywał on nieuleczalną chorobę - raka wątroby. Jego pogrzeb stał się ogromną manifestacją narodową oddającą hołd zmarłemu Marszałkowi. Ciało zostało pochowane w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu , obok pokoleń królów i najwybitniejszych Polaków, serce zaś zgodnie z pozostawionym przez niego testamentem umieszczono w srebrnej urnie i przewieziono do Wilna, gdzie spoczęło w grobie jego matki, na cmentarzu "na Rossie"

Kalendarium życia Marszałka Józefa Piłsudskiego

- 05.12.1867 - urodził się w Zułowie niedaleko Wilna w rodzinie szlacheckiej Józefa i Marii, posiadał dziewięcioro rodzeństwa,
- 1877 – rozpoczął naukę w I Gimnazjum Wileńskim, wraz z bratem Bronisławem rozpoczął działalność konspiracyjną w organizacjach niepodległościowych,
- 1885 – rozpoczął studia na wydziale medycznym uniwersytetu w Charkowie, dalsza aktywna działalność w organizacjach studenckich,
- 22.03.1887 - aresztowany o współudział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III, z wyrokiem 5-ciu lat zesłany na Sybir,
- 01.07.1892 – po powrocie z zesłania do Wilna, włączył się aktywnie w nurt ruchu socjalistycznego w różnych organizacjach, był przekonany o konieczności walk o niepodległą ojczyznę,
- 15.07.1899 - ślub z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową we wsi Paproć Duża,
- 21.02.1900 - aresztowany wraz z żoną podczas drukowania pism, więziony w Cytadeli Warszawskiej a następnie w szpitalu w Petersburgu skąd uciekł w maju 1901,
- 1904 - pobyt w Japonii, nawiązanie sojuszy w celu utworzenia polskich oddziałów, pozyskanie broni i pieniędzy, w kraju powstały oddziały zbrojne dokonujące ataków na carskich dygnitarzy i pieniądze,
- 1910 - w wyniku kontaktów z wywiadem Austrowęgierskim uzyskał zgodę na utworzenie i działalność związków strzeleckich „Strzelca”,
- 1912 - został Komendantem Głównym Związku Walki Czynnej /ZWC/,
- 03.08.1914 - powołanie I Kompani Kadrowej a trzy dni później wymarsz „kadrówki” z krakowskich Oleandrów,
- 22.10.1914 – powołanie Polskiej Organizacji Wojskowej /POW/
- 11.01.1917 - objęcie kierownictwa Komisji Woskowej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, był to krok w kierunku tworzenia struktur państwowych niepodległej Polski,
- 21.07.1917 - aresztowanie przez Niemców, więziony w Gdańsku, Spandu, Wesel i Magdeburgu,
- 10.11.1918 – powrót do Warszaw, powierzenie naczelnej władzy nad wojskiem,
 - 20.02.1919 - na mocy „małej konstytucji” objął urząd Naczelnika Państwa,
- 19.03.1920 - mianowanie Pierwszym Marszałkiem Polski,
- 16.08.1920 - rozbicie armii sowieckiej pod Warszawą, bitwa przeszła do historii, jako „Cud nad Wisłą”,
- 02.05.1926 - rozwiązanie kryzysu gabinetowego w drodze przewrotu, wprowadzenie rządów sanacji,
- 06.08.1926 - objął funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, stanowisko to piastował do śmierci,
- 01 i 02.07.1928 – pierwszy pobyt w Gdyni na chrzcie statków „Wanda”, Jadwiga” i „Hanka”. Na pokładzie parowca „Jadwiga” zwiedził port gdyński, a następnie w porcie wojennym dokonał  przeglądu oddziału marynarzy. Później udał się w rejs na Hel statkiem s/s „Gdańsk”, gdzie zwiedził latarnię morską.
- 29.03.1931 – przybycie Marszałka na pokładzie niszczyciela ORP „Wicher” z trzymiesięcznej kuracji zdrowotnej na portugalskiej wyspie Madera. Od Helu Wicher był eskortowały przez 3  torpedowce, a w gdyńskim basenie portowym wszystkie okręty podniosły Wielką Galę Banderową. Na cześć Marszałka oddano także salut armatni z okrętu szkolno – koszarowego „Bałtyk”.
- 12.05.1935 - śmierć Marszałka w Belwederze, sześć dni później uroczystości pogrzebowe na Wawelu.

Opracował - mgr Julian Aleksander Michaś