ROMAN DMOWSKI
Nie ma najmniejszej wątpliwości, że gdyby nie postać Romana Dmowskiego, wybitnego działacza niepodległościowego i politycznego, moglibyśmy zapomnieć o odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Postać jak i czyny tego wielkiego patrioty zasługują na wyraźne wyróżnienie wśród osób, które miały aktywny wpływ na kształtowanie się odrodzonej polskiej państwowości. Smutnym jest fakt, iż zupełnie bezpodstawnie wiedza na temat dokonań Pana Dmowskiego jest zniekształcana i wykorzystywana do nieczystych populistycznych zabiegów, przez nie do końca obiektywnych i rzetelnie tworzących swój warsztat publicystów.
Roman Stanisław Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku pod Warszawą. Jak to już na wielkich działaczy drugiej Rzeczypospolitej przystało wywodził się z rodziny szlacheckiej. Rodzina jednak w przeciągu paru pokoleń zubożała, ojciec Dmowskiego, Walenty, był robotnikiem brukarskim. Matką jego była Józefa z Lenarskich. Nie był jedynakiem, pochodził z rodziny wielodzietnej, będącej standardem tamtejszych czasów, miał pięcioro rodzeństwa. Działalność patriotyczną rozpoczął Roman Dmowski stosunkowo szybko, już podczas nauki w gimnazjum wstąpił do tajnego kółka uczniowskiego, które sprzeciwiało się rusyfikacji. Prowadzono tam tajne komplety m. in. Z historii, geografii, języka polskiego. Po gimnazjum Dmowski studiował nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Było to w latach 1886-1890. Jeszcze podczas studiów, w roku 1888, przyszły przywódca Narodowej Demokracji, wstąpił do Związku Młodzieży Patriotycznej „Zet”, rok później został członkiem Ligi Polskiej. W partii tej, w kwietniu 1893 roku doszło do wewnętrznego przewrotu, w którym Roman Dmowski brał udział. Przewrót został dokonany przez prawicowych członków ugrupowania. Po przewrocie, władzę w partii przejął Dmowski i jego zwolennicy, po czym przemianowano nazwę z Ligi Polskiej na Ligę Narodową. To był pierwszy moment, w którym zaczęto wskazywać na potrzebę tego, by odrodzona Polska była jednolitym tworem narodowym. Niestety działalność niepodległościowa nie była mile widziana przez zaborcę, dlatego w 1893 roku, Roman Dmowski po uprzednim aresztowaniu, został zesłany do Mitawy ( dzisiejszej Jegławy na Łotwie ). Po krótkim czasie jednak, udało mu się zbiec do Lwowa.
Pobyt we Lwowie przyniósł obfite owoce dla polskiej myśli narodowej. Dmowski założył i objął funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Przegląd Wszechpolski”, i była to krótka droga do założenia, w roku 1897, Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Zamierzeniem twórcy była legalizacja Ruchu Narodowego i odzyskanie niepodległości drogą negocjacji. Wkrótce potem Roman Dmowski opublikował chyba swą najważniejszą książkę: „Myśli Nowoczesnego Polaka”, książkę powinien przeczytać każdy szanujący się patriota, oddaje ona w sposób bardzo precyzyjny poglądy autora. Jednym z bardzo ciekawych kierunków myślenia Dmowskiego było całkowite poparcie dla gospodarki kapitalistycznej, pod warunkiem jednak, że zostanie wykorzystana „zgodnie z interesem narodu”.
Źródło Strona Romana Dmowskiego
W roku 1907 zostaje Dmowski wybrany do III Dumy Rosyjskiej, lecz po ponownym czasie składa mandat. Warto zaznaczyć, że na krótko przed I wojna światową, Narodowa -Demokracja wzmocniła znacznie swą pozycję w Królestwie Polskim i wyrosła na najważniejszą siłę polityczną w zaborze pruskim. Nadszedł czas I wojny światowej, Roman Dmowski założył wtedy prorosyjski i profrancuski Komitet Narodowy Polski. Po zajęciu Królestwa Polskiego przez Niemców trafił do Francji, gdzie podjął działania na rzecz sprawy polskiej. W 1917 roku doszło do przełomu, i Komitet Narodowy Polski zostaje oficjalnie uznany przez państwa Ententy za reprezentację Narodu polskiego. Następnie Roman Dmowski przyczynia się do zorganizowania stutysięcznej „Błękitnej Armii” pod dowództwem słynnego generała Józefa Hallera.
Po zakończeniu I wojny światowej, Roman Dmowski wraz z towarzyszącym mu Ignacym Paderewskim, byli głównymi delegatami polskimi na konferencję pokojową w Paryżu. Sam Dmowski odegrał tam kluczową rolę w ustalaniu granic odrodzonej Drugiej Rzeczypospolitej, rezultatem, czego 28 czerwca 1919 roku Dmowski i Paderewski podpisali Traktat Wersalski. Historycy oceniają, iż było to największe osiągnięcie Romana Dmowskiego dla Polski niepodległej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej Dmowski pragnął takiego kształtu granic, by obszar uzyskany można było spolonizować. Ostateczny kształt granic był podobny do koncepcji Dmowskiego.
Roman Dmowski
Koniec tego wielkiego Polaka należał raczej do smutnych, w 1937 roku dostał wylewu krwi do mózgu. Po fakcie tym ograniczeniu uległa jego aktywność polityczna, chodź do końca swych dni był liderem Narodowej Demokracji. Zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie pod Łomżą. Kto wie jak zareagowałby Dmowski na klęskę Polski w Kampanii Wrześniowej, być może los celowo oszczędził mu udziału w cierpieniach mordowanej Polski. Ona była na pewno największą miłością Jego życia. Bezapelacyjnie Romanowi Dmowskiemu należy się wielki szacunek dla jego dzieła narodowego, oraz miejsce niekwestionowanej ikony wśród działaczy niepodległościowych. Ciekawostką jest fakt, iż to właśnie Roman Dmowski był typowanym przez środowisko międzynarodowe liderem polskiego życia politycznego. Pomimo tego, że historia potoczyła się nieco inaczej, niech na zawsze pozostanie On w naszej pamięci.
Norbert Artur Lewiński